جرثقیل دستی یکی از ابزار های کارگاهی برای لیفتینگ بار می باشد که معمولا بصورت دو کاره یعنی تنها با قابلیت لیفتینگ بار در جهت عمودی تولید میشود. گاهی برخی تولید کنندگان جرثقیل دستی ابزار های اتصال بر روی ریل های سقفی مانند ترولی را نیز برای تبدیل جرثقیل دستی 2 کاره به 4 کاره عرضه می کنند. جرثقیل دستی در تناژ مختلفی از 0.5 الی 25 تن تولید و عرضه میشود اما ضریب تبدیل در تناژ بالا برای جرثقیل دستی بسیار اندک است بدین ترتیب که با حکت زنجیر دستی به میزان بسیار زیاد زنجیر بار به میزان بسیار اندکی تغییر مکان می دهد. جنرال بکسل وارد کننده جرثقیل دستی در تناژ مختلف بصورت اصلی و طرح و با تناژ مختلف می باشد.
مکانیزم کاری جرثقیل دستی در واقع استفاده از دو چرخدنده اسپراکت است که بر روی دو محور قرار گرفته اند. یکی از چرخدنده ها که به زنجیر دستی متصل است دارای شعاع بالایی بوده و چرخدنده دیگر که به زنجیر بار متصل است دارا شعاعی به نسبت بسیار کوچک است. جرثقیل دستی دارای یک بلوک است که این اجزا و چرخدنده ها در داخل آن قرار گرفته اند. جرثقیل دستی بر مبناهای مختلفی انتخاب می شوند و کیفیت جرثقیل دستی به انتخاب آن نیز بستگی دارد. بدنه خارجی جرثقیل دستی اغلب از جنس آلومینیوم و یا آلیاژی آلومینیوم با سختی بالا تولید شده و وزن سبکی دارد و در واقع بجز فراهم آوردن فضایی برای جلوگیری از نفوذ گرد و غبار نقش چندانی در عملکرد جرثقیل دستی ندارند. جنرال بکسل عرضه کننده انواع جرثقیل دستی در ایران می باشد.
جرثقیل دستی 1 تن ویتال VITAL
جرثقیل دستی 2 تن ویتال
جرثقیل دستی 5 تن ویتال VITAL
جرثقیل دستی 10 تن ویتال
جرثقیل دستی 1 تن هرینگتون
جرثقیل دستی هرینگتون 2 تن
جرثقیل دستی چینی
ترولی زنجیری جرثقیل دستی
جرثقیل دستی زنجیری 4 کاره
جرثقیل دستی چینی طرح ویتال
جرثقیل دستی زنجیری الفانت ELEPHANT
جرثقیل دستی 3 تن تویو TOYO
جرثقیل دستی چینی زنجیری
جرثقیل دستی اصلی ویتال ژاپنجرثقیل های دستی از هر برند و تولید هر کشوری که باشند دارای اجزای تقریبا یکسانی بوده و مکانیزم کاری یکسانی دارند. به جز بلوک جرثقیل دستی که بصورت پک شده نگهدارنده چرخدنده ها، شفت و بلبرینگ داخلی می باشد اجزای اصلی عبارتند از دنده های اسپراکت که یکی متصل به زنجیر بار و دنده با قطر بزرگتر متصل به زنجیر دستی است. زنجیر دستی و زنجیر بار از دو گرید کاملا متفاوت در جرثقیل دستی بکار گرفته میشوند. زنجیر بار معمولا از گرید G80 می باشد حال آنکه زنجیر دستی از نوع آهنی گالوانیزه می باشد چرا که بار خاصی بر روی آن قرار نمی گیرد. علاوه بر اجزای یاد شده جرثقیل دستی معمولا دارای 2 قلاب و یا یک قلاب بار و یک ترولی سقفی می باشد.
از آنجایی که جرثقیل دستی دارای ساختار ساده ای بوده و فاقد کیت ها و موتور های الکتریکی می باشد بطور کلی دارای قیمت بسیار پایین تری نسبت به جرثقیل برقی می باشد. قیمت جرثقیل دستی تابع چند فاکتور مختلف می باشد که مهمترین آنها برند تولید کننده و تناژ باری است که حمل می کنند. بطور معمول قیمت جرثقیل دستی ژاپنی یا آلمانی چند برابر قیمت جرثقیل دستی چینی می باشد که این امر به سبب استاندارد بالاتر تولید، دوام و استحکام بیشتر و امنیت بالاتر آنها می باشد. از طرف دیگر با توجه به اینکه با بالا رفتن توان لیفتینگ جرثقیل برقی اجزای آن نیز چه از نظر وزنی چه از نظر متریال در درجه بالاتری قرار می گیرند بالاتر رفتن تناژ نیز سبب بالاتر رفتن قیمت جرثقیل دستی می شود. جنرال بکسل عرضه کننده جرثقیل دستی و تضمین کننده مناسب ترین و پایین ترین قیمت جرثقیل دستی در ایران می باشد.
جرثقیل های دستی نه تنها در تناژ مختلف بلکه در انواع مختلف، با برند های مختلف، با ضریب امنیتی مختلف، بصورت ساده و ضد انفجار، بصورت قلاب موازی و یا خطی و با استاندارد های مختلف هم بصورت شفت دارد و هم بصورت بلبرینگ دار تولید میشوند. از این رو جهت انتخاب جرثقیل دستی مناسب می بایست فاکتور های انتخاب با دقت بالایی انتخاب شوند. مهمترین فاکتور در انتخاب جرثقیل دستی بدون تردید میزان باری است که توسط جرثقیل دستی حمل می شود. البته با توجه به ضربه ای که در لحظه لیفتینگ حاصل از اینرسی بوجود می آورد و همچنین بر اثر حرکت های پاندولی بار که ایجاد گشتاور و نیروی دورانی می کند هیچ گاه وزن بار با توان جرثقیل به یک اندازه انتخاب نمیشود و همواره می بایست توان جرثقیل دستی از میزان بار بالاتر باشد. این در حالی است که کارخانجات تولید کننده اغلب ضریب امنیتی بالایی را برای جرثقیل دستی اعمال می کنند و توان جرثقیل دستی اغلب بسیار بالاتر از توان اسمی آن است. در صورتیکه در محیط با گازهای قابل اشتعال کار می کنید حتما می بایست از جرثقیل دستی ضد انفجار استفاده کنید. برای سقف های کوتاه نیز اغلب نمونه هایی از جرثقیل دستی طراحی شده اند که در آنها قلاب اتصال به سقف بصورت موازی و نه خطی اتصال پیدا می کند که گزینه بسیار مناسبی برای این موارد است.
جرثقیل دستی اجزای چندان پیچیده ای ندارد و هر چند کیفیت فراروی فلزات بکار رفته در تولی چرخدنده ها، شافت ها و حتی بلبرینگ ها می تواند تاثیری مستقیم بر کیفیت جرثقیل دستی داشته باشد اما اغلب برند های تولید کننده تلاش خود برای تقلید و نزدیک سازی کیفیت متریال خود به جرثقیل وستال ژاپن که پیشگام در تولید جرثقیل دستی در دنیا می باشد را نموده اند. در زیر برخی از برند های اسمی تولید کننده جرثقیل دستی را بررسی می کنیم.
به جز برند های نامی یاد شده برند های ژاپنی دیگری چون یاماتو و برند های چینی شناخته شده دیگری چون TXK , ABLE «یز در ایران توسط بازرگانان وارد شده اند. آنچه تحت نام جرثقیل دستی ویتال ژاپن در بازار عرضه می شود در برخی از موارد گارانتی دار اصلی ژاپنی و در برخی از موارد نیز پلاک خورده طرح و تولید شده برند های متفرقه چینی می باشد.
جرثقیل های دستی تنها از چند جز کاملا مکانیکی بدون هیچ کیت الکترونیکی تولید می شوند و طبیعتا دلیل از کار افتادگی جرثقیل های دستی نیز به ساییدگی و خوردگی همین اجزا بر می گردد. مهمترین بخش داخلی بلوک جرثقیل های دستی دنده های اسپراکت هستند که با نسبت ابعادی مختلفی بر حسب ظرفیت لیفتینگ بار توسط جرثقیل دستی مورد استفاده قرار می گیرند. این دنده ها از آلیاژ های فولادی مختلفی تولید شده و پس از تولید با انجام عملیات حرارتی سخت کاری می شوند. جرثقیل های دستی با برند های معتبر تر دارای مراحل پیچیده تر حرارتی بوده و از آلیاژ های بهتری در تولید دنده های اسپراکت استفاده می کنند و این امر تنسایل مقاومت کششی بالاتر و سختی سطحی بالاتری را به دنبال دارد که همگی در افزایش طول عمر کاری دنده های بلوک جرثقیل دستی سهم قابل توجهی دارند.
از دیگر دلایل از کار افتادگی و خرابی جرثقیل های دستی سایش و از بین رفتن بوش و یا بلبرینگ در اتصالات شافت مرکزی جرثقیل دستی می باشد. سایش و خوردگی در قسمت بلبرینگ و در قسمت چرخدنده های داخلی بلوک جرثقیل دستی سبب ایجاد پلیسه های فلزیس می شود که این پلیسه ها جذب گریس روان کننده در بخش های مختلف از شافت دوار تا بلبرینگ جرثقیل دستی می شوند که خود به تسریع از بین رفتگی اجزا و ایجاد نیروی مقاومت در عملکرد جرثقیل دستی می انجامند.
در اغلب موارد جرثقیل های دستی زنجیری در قسمت فوقانی دارای یک قلاب هوک هستند و اتصال آنها بصورت سقفی بر روی یک قلاب دیگر صورت می پذیرد. در صورتی که زیر ساخت های یک کارگاه بگونه ای باشد که دارای ریل های سقفی است کاربری جرثقیل دستی چهار کاره پیشنهاد می شود. در واقع با تعویض قلاب سقفی جرثقیل دستی با یک ترولی علاوه بر امکان لیفتینگ عمودی بار بلکه قابلیت جابجایی افقی در دو بعد دیگر بر روی یک صفحه نیز محیا می شود.
جرثقیل های دستی چهار کاره از دو نوع ترولی بهره می گیرند که عبارتند از ترولی های ساده و زنجیری. کاربری ترولی های ساده در ظرفیت های وزنی پایین تر تا 5 تن پیشنهاد می شود که پس از لیفتینگ عمودی بار با اعمال فشار بر روی بار و یا حتی بر روی زنجیر فولادی بار امکان انتقال ترولید و دنبال آن بار بر روی سطح افقی فراهم می شود. در تناژ بالاتر از اتصال ترولی زنجیری بر روی جرثقیل دستی استفاده می شود که حرکت این ترولی توسط یک زنجیر آهنی دیگر کنترل می شود. در واقع جرثقیل های دستی چهار کاره با ترولی زنجیری دارای 3 عدد زنجیر یعنی یکی زنجیر بار فولادی، زنجیر دستی و زنجیر ترولید هستند.
